Kaplica św. Jacka
Kaplica św. Jacka jest jedynym zachowanym budynkiem z zespołu
klasztornego dominikanów w Oświęcimiu. Wzniesiona z fundacji książęcej,
tak jak pozostałe budynki dominikańskie, w pierwszej połowie XIV wieku,
pierwotnie pełniła funkcję kapitularza - czyli miejsca narad zakonników.
W 1594 roku kapitularz ten został przemianowany na kaplicę pod
wezwaniem św. Jacka Odrowąża . W XIX w. w kaplicy urządzono skład kości
i szmat. W 1894 roku komitet obywatelski utworzony przez ks. Andrzeja
Knycza, wykupił kaplicę z rąk kupców żydowskich. Dzięki komitetowi
odrestaurowano ją pod nadzorem konserwatorskim prof. Odrzywolskiego, a
już 19 sierpnia 1894 roku, w dniu św. Jacka, odbyła się uroczystość
poświęcenia budynku. W tym czasie kaplica została w niewielkim stopniu
przebudowana - wyburzono przedsionek, a rozetkę z niego wmurowano nad
wejściem, zmieniono dach z czterospadowego na dwuspadowy, dodano szczyty
z blendami, powiększono okna i umieszczono na dachu sygnaturkę. Poza
tymi zmianami kaplica zachowała swój gotycki charakter. Jest budowlą
dwuprzęsłową z nietynkowanej cegły, wzniesioną na planie prostokąta, z
przyporami, ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym, z kamiennymi żebrami i
zwornikami. Z wystroju kaplicy zachowało się tylko XVII-wieczne
marmurowe epitafium Mikołaja Mostowskiego. W czasie przebudowy ruin
kościoła Św. Krzyża do podziemi kaplicy św. Jacka przeniesiono szczątki
osób pochowanych w krypcie pod prezbiterium.
Podczas prac konserwatorskich prowadzonych w latach 2014 - 2018
dokonano renowacji zewnętrznych ścian kaplicy oraz dachu, do środka
kaplicy powróciły odnowione witraże, w tym najcenniejsza kompozycja z
1896 roku przedstawiająca postać św. Jacka, a także przywrócono blask
XVI- i XIX-wiecznym polichromiom, które wydobyto spod kilku warstw
tynków.